نگاهی به سریال امنیتی "تمام‌رخ" و لزوم برداشتن چند گام رو به جلو
پخش سریال امنیتی «تمام رخ» بار دیگر این نکته را به یاد می‌آورد که باید دست‌اندرکاران در سیمافیلم و مرکز سیمرغ بیشتر به آثار استراتژیک در تلویزیون توجه کنند و بدانند چقدر می‌تواند تأثیرگذار باشد.
با مرور تاریخچه مجموعه‌های تلویزیونی، به مواردی برمی‌خوریم که خمیرمایه اصلی آنها مسائل و موضوعات کلان مملکت است. تازه‌ترین نمونه آن در قالب سریال «تمام رخ» به بار نشسته است که این شب‌ها از شبکه سه پخش می‌شود. این سریال را محمود معظمی به تهیه‌کنندگی ابوالفضل صفری و با فیلمنامه‌ای از مرتضی اصفهانی و آزیتا خیری کارگردانی کرده است.
«تمام رخ» داستان دو دکتر داروساز (پیمان با بازی بهزاد خداویسی و منصور با بازی رحیم نورزی) است که در دام سرویس‌های جاسوسی گرفتار می‌شوند. این سریال در بستری از داستان‌های سرگرم‌کننده و با بهره‌گیری از ظرفیت‌هایی مثل وسوسه برای رسیدن به ثروت بیشتر، زندگی موازی با زنی دیگر و ... ساخته شده که الگوی ثابت و پرطرفدار ژانر موسوم به امنیتی - جاسوسی دنیا است.
در این سریال مخاطب دو خط کلی داستانی پیش رو دارد: یکی قصه‌های خانوادگی است که در دل آن مفاهیمی چون اهمیت حفظ اصالت ها، معرفی خانواده به عنوان رکن اساسی خوشبختی ، عقوبت لغزش ها و ... جانمایی شده. وجه دوم، موضوعات استراتژیک را در برمی‌گیرد که از ماجرای تحریم دارو و پروژه نفوذ شروع می‌شود و به مسائل منطقه‌ای همچون تحرکات گروهک تکفیری داعش و نیز دسیسه کشورهایی مثل آمریکا، انگلیس، آلمان و رژیم غاصب صهیونیستی می‌رسد و مخاطب پی می‌برد که آنها با چه ترفندهایی علیه ایران فعالیت دارند. در سریال که ابتدای آن اشاره می‌شود بخشی از قصه بر اساس واقعیت است، سیمای خوش خط و خال دشمن از منظری متفاوت به نمایش درآمده و در عین حال تصویری دلپذیر از جانفشانی افسران امنیتی عرضه شده است.
وانگهی حالا شیوه مبارزاتی دشمن علیه کشورمان تغییر کرده و تحریم‌ها به عنوان یک ابزار ناجوانمردانه، توده مردم را نشانه رفته است. بنابراین حرفی که در سریال «تمام رخ» زده می‌شود؛ برای مردم قابل درک و لمس است. ابوالفضل صفری تهیه کننده سریال در این باره گفت: «خط اصلی سریال، تحریم‌های هوشمندانه است؛ به این معنا که جنس تحریم‌ها تغییر کرده، از تحریم بانکی خارج شده و به لایه‌های پایین‌تر آمده است. در واقع مسایل معیشتی مردم را هدف قرار داده‌اند. دارو هم یکی از ارکان معیشت مردم است. فرایندی که برای سخت‌تر شدن زندگی مردم طراحی کرده‌اند این است که دسترسی مردم را به هر چیزی سخت یا غیرممکن کنند. این خط کلی سریال است به خاطر همین این بار موضوع دارو در اولویت بود.»
بیشتر بخوانید
او به نکته‌ای دیگر اشاره کرد که مساله «مرجعیت رسانه‌ای تلویزیون» را یادآور می‌شود: «ما این سریال را چهار سال پیش طراحی کردیم اما شما امروز مساله دارو را در کشور می‌بینید.» این اشاره، لزوم پیشتازی تلویزیون را یادآوری می‌کند که باید در رصد سوژه‌ها برای سریال‌سازی چند گام جلوتر از قبل حرکت کند تا در بزنگاه‌ها دست بالا را داشته باشد. اگر این اتفاق در حد اعلا رخ بدهد، تلویزیون همچنان محل توجه است و مخاطب می‌داند صرفاً به تماشای سریال‌های «یک بار مصرف» و «کم دغدغه» نمی‌نشیند. این‌گونه است که تلویزیون می‌تواند مرجع باشد و به عنوان رسانه‌ای بی‌رقیب، نقش مؤثر خود در پیشتازی برای طرح مسائل مهم و مختلف را ایفا کند.
شاید به نظر برسد طرح مسائل اجتماعی-سیاسی در سریال‌های تلویزیونی بخاطر جامعه سیاست‌زده ایران از سوی مردم پس زده شود. استقبال از «تمام رخ» اما نشان می‌دهد مسائلی از این دست، نه تنها مورد توجه قرار می‌گیرند که برای «روشنگری» لازم و ضروری‌اند. طبعاً سریال «تمام رخ» از نظر فنی قابل نقد است و ایرادهایی می‌توان به آن وارد کرد. مثلاً در روایت داستان این نقد وجود دارد که فاقد انسجام روایی است و بعد از پایان ماجرای پیمان (بهزاد خداویسی) و خانواده‌اش، داستان منصور (رحیم نوروزی) جای آن را می‌گیرد.
این اتفاق سریال را شبیه آثار اپیزودیک کرده است و شاید مطلوب دسته‌ای از مخاطبان نباشد. با این همه، «تمام رخ» از نظر محتوایی، هدف‌گذاری درستی داشته و توانسته است مسائل مهم و استراتژیک را برای مخاطب ساده‌سازی کند. در مجموع، اهمیت چنین سریال‌هایی به هدف‌گذاری متفاوت آنها برمی‌گردد که «مسأله» و «روشنگری» ویژگی برجسته آنها است و گاه در این مسیر، قصه و شیوه روایت قربانی می‌شوند.
تلویزیون طی این سال‌ها سریال‌های زیادی ساخته است که هدف اولیه آنها سرگرمی مخاطب بوده. در کنار آن سراغ آثاری رفته که علاوه بر برخورداری از عنصر سرگرمی، «حرف‌های متفاوت» دارند. این کاری است که همه کشورها انجام می‌دهند و در قالب سریال‌های سرگرم‌کننده، چشم مخاطب را به واقعیت‌ها و مسائل کلان مملکت‌شان باز می‌کنند. آنها به خوبی از تأثیر آثار نمایشی آگاه‌اند و می‌دانند فیلم و سریال اثرات چند برابری نسبت به برنامه‌ها در اقناع مخاطب دارند. فیلم و سریال ناخودآگاه مخاطب را نشانه می‌گیرد و آرام‌آرام او را به فکر وا می‌دارد.
«تمام رخ» تلفیق خوبی از محتواهای استراتژیک و الزامات درام است که با وجود برخی ضعف‌ها سریالی موفق و اثرگذار شده. اگر تلویزیون می‌خواهد همچنان محل توجه باشد، باید بیش از پیش سراغ چنین آثاری برود که هم وجه سرگرم‌کننده دارند و هم حرف‌هایی مهم در دل آنها است. در دو دهه اخیر چندین سریال امنیتی روی آنتن رفتند که موفقیت برخی از آنها ثابت می‌کند مخاطب به چنین آثاری روی خوش نشان می‌دهد. «وفا»،«آسمان من»،«تعبیر وارونه یک رویا»،«گاندو»،«سارق روح»،«ترور خاموش»،«خانه امن»،«سرجوخه» و ... از جمله این سریال‌ها به شمار می‌روند. تیم سازنده چهار مورد آخر، تصمیم دارند سریال امنیتی جدیدی به نام «مارماهی» بسازند که آخرین بخش از سه‌گانه آنها پس از «سرجوخه» و «تمام رخ» است.
با توجه به اتفاقات اجتماعی امروز ایران و روشن شدن نقش دشمنان در ماجراهای اخیر، ضرورت تولید آثاری از این دست جدّی‌تر از هر زمان دیگری است. حتماً برنامه‌های اقناعی تلویزیونی می‌توانند در این زمینه کارکرد داشته باشند اما نباید قدرت سریال‌سازی و اثر ماندگار و متداوم آن را نادیده گرفت.
«تمام رخ» روزهای شنبه تا چهارشنبه از شبکه سه پخش می‌شود و رحیم نوروزی، آرش آصفی، معصومه بافنده، احسان امانی، ویدا جوان، نگین صدق گویا، مهدی سلوکی، بهزاد خداویسی، کاظم هژیرآزاد، رحمان باقریان، علیرام نورایی، شیدا یوسفی، مهوش صبرکن و وحید نفر از جمله بازیگران این سریال به شمار می‌رود.
انتهای پیام/
نظر شما